Wstęp
Pięć mileniów temu w kraju nad Nilem rozkwitła jedna z najwspanialszych cywilizacji starożytnych. Mieszkańcy rządzonego przez faraonów państwa podążali za jedynym w swoim rodzaju systemem wierzeń, którego jednym z najważniejszych elementów było zabezpieczenie sobie pośmiertnej egzystencji w zaświatach.
Skrupulatność i rozmach z jakimi starożytni Egipcjanie podchodzili do problemu zapewnienia sobie godnego pochówku – od czego zależała w dużej mierze pomyślność w życiu wiecznym sprawiły, że najważniejszymi zabytkami po ich cywilizacji są grobowce – od nekropolii złożonych z dziesiątek mastab, po monumentalne piramidy w Gizie. Miejsca pochówku przedstawicieli owej cywilizacji dostarczają badaczom wiedzy nie tylko na temat ich praktyk sepulkralnych i stosunku do zjawiska śmierci, ale także dają wgląd w życie codzienne, historię i rzemiosło.
Celem pracy jest charakterystyka wierzeń starożytnych Egipcjan dotyczących życia pośmiertnego, a także związanych z nimi rytuałów, oraz architektury sepulkralnej. Zakres chronologiczny pracy to okresy Wczesnodynastyczny i Starego Państwa.
W rozdziale pierwszym zaprezentowano krótkie wprowadzenie w chronologię starożytnego Egiptu - do okresów, których dotyczy tematyka pracy.
W rozdziale drugim opisano część wierzeń, które składały się na niezwykle złożoną religię wyznawaną w starożytnym Egipcie. Ograniczono się do tematyki związanej z mitem ozyriańskim, staroegipską wizją zaświatów i raju, oraz konieczną do zrozumienia powyższych koncepcją istoty ludzkiej. Poruszenie tematyki staroegipskiej eschatologii jest niezbędne dla przynajmniej częściowego zrozumienia, dlaczego cywilizacja starożytnego Egiptu rozwinęła niezwykle bogate tradycje sepulkralne.
Rozdział trzeci prezentuje najważniejsze praktyki związane z grzebaniem zmarłych w kraju faraonów. Przedstawiono techniki konserwacji zwłok oraz ceremonię pogrzebu, wraz z użytymi w jego trakcie przedmiotami i wyposażeniem.
W czwartym, ostatnim rozdziale przedstawiono zarys i rozwój architektury grobowej starożytnego Egiptu. Dodatkowo pokrótce opisano kilka z najbardziej imponujących monumentów tej cywilizacji – piramid. Spośród owych budowli wybrano te, które uznano za najbardziej charakterystyczne, oraz odzwierciedlające stopniową ewolucję kształtu i sposobów konstrukcji piramid. Z tego powodu ze słynnej nekropolii w Gizie opisano jedynie największą piramidę – Chufu (Cheopsa). Przedstawiono także kilka faktów na temat posągu Sfinksa, towarzyszącego trzem największym piramidom.
W badaniach oparto się głównie na literaturze dostępnej w języku polskim, której znaczna część jest autorstwa wybitnych historyków i egiptologów. Wykorzystano także teksty źródłowe, zarówno z czasów starożytnego Egiptu, jak i późniejszych.
Dysponujemy bardzo obfitą bibliografią na temat historii, religii i kultury egipskiej. Spośród licznych opracowań epoki, szczególnie ważna jest opisana poniżej literatura tematu.
Historię starożytnego Egiptu w interesujący sposób przedstawiają Nicolas Grimal w monografii „Dzieje starożytnego Egiptu'” oraz Hermann Schlögl w pracy „Starożytny Egipt”.
Prace Andrzeja Niwińskiego, m.in. „Mity i symbole starożytnego Egiptu” niezwykle szczegółowo przedstawiają staroegipską eschatologię, mit ozyriański i praktyki pogrzebowe.
Wierzeniom i mitologii starożytnych Egipcjan poświęcone są też „Mitologia starożytnego Egiptu” autorstwa Jadwigi Lipińskiej i Marka Marciniaka oraz „Religia starożytnych Egipcjan” Jaroslava Černego.
Niezwykle istotną pozycją w literaturze przedmiotu jest praca Salimy Ikram pt. „Śmierć i pogrzeb w starożytnym Egipcie”. Autorka zajęła się przedstawieniem wierzeń i przedmiotów, stosowanych przy praktykach pogrzebowych. Badaczka szczegółowo charakteryzuje rozwój pochówków, zarówno prywatnych, jak i królewskich na przestrzeni dziejów.
Problemem mumifikacji w starożytnym Egipcie i innych kulturach świata zajął się w swojej pracy pt. „Mumie fenomen kultur” Jarosław Molenda.
Systematycznym kompendium wiedzy o wszystkich odkrytych w Egipcie piramidach jest natomiast praca pt. „Piramidy” Ahmeda Fakhry. Choć rok jej wydania sprawia, że niektóre informacje są przestarzałe w świetle najnowszych dokonań egiptologów, to znaczna większość wiedzy przekazanej przez autora pozostaje aktualna, a samo opracowanie jest zwięzłe i przystępne. Podobne założenia przyjął w swojej pracy pt. „Piramidy egiptu” I.E.S. Edwards.
Monografia Kazimierza Michałowskiego pt. „Nie tylko piramidy...” traktuje w szerszym zakresie o staroegipskiej architekturze i sztuce.
Spośród źródeł historycznych, które dotyczą dziejów Egiptu i niektórych zjawisk z zakresu kultury, szczególnie ważnym są „Dzieje” Herodota czy fragmenty „Tekstów piramid” z piramidy Unisa w przekładzie Andrzeja Sarwy. Jest to jedyny pełny polski przekład tekstów piramid, choć jednocześnie nie jest on w pełni wartościowym przekładem źródła, gdyż jest to tłumaczenie z języka Angielskiego, a nie z języka oryginalnego. Wiele fragmentów tekstów piramid przełożonych na język polski zamieścił w swoich pracach Tadeusz Andrzejewski (m.in. „Dusze Boga Re”, „Opowiadania egipskie”), tłumaczenia tego autora dostarczyły fragmentów oryginalnych dzieł literackich z okresów historycznych, o których traktuje praca. Również inni historycy współcześni, jak wspomniany wcześniej Andrzej Niwiński zamieścili w swoich opracowaniach fragmenty testów źródłowych.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.